Czym się różni zaliczka od zadatku?

Często zawierając przedwstępną umowę sprzedaży nasz kontrahent oczekuje od nas wpłaty jakiś środków pieniężnych celem zabezpieczenia swoich interesów do czasu zawarcia umowy właściwej. W takiej sytuacji możemy spotkać się z prośbą o uiszczenie bądź to zaliczki, bądź to zadatku i warto jest wiedzieć jakie są różnice między jednym, a drugim by móc dokonać świadomego wyboru. Należy bowiem pamiętać o tym, że jeśli strony w umowie nie wskażą wprost w jaki sposób należy traktować wpłacone przez kupującego środki przyjmuje się, iż mamy do czynienia z  zadatkiem.

Na początku należy zauważyć, iż zaliczka w przeciwieństwie do zadatku nie jest instrumentem mającym zabezpieczyć wykonanie umowy, więc jeżeli zależy nam na takim zabezpieczeniu to powinniśmy zdecydować się na zadatek.

Brak jest w kodeksie cywilnym przepisów które wprost odnosiłyby się do zaliczki, a zastosowanie znajdują w jej przypadku przepisy dotyczące wykonywania umów wzajemnych. Mówiąc najprościej zaliczka jest określoną kwotą pieniędzy, która zostanie zaliczona na poczet ceny przy sfinalizowaniu transakcji, a w przypadku, gdy do zawarcia umowy przyrzeczonej nie dojdzie wpłacona zaliczka będzie podlegać zwrotowi w pełnej wysokości.

Jeśli chodzi o zadatek to jest on uregulowany w art. 394 k.c., z którego to przepisu wynika, iż w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że:

1. w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej;
2. w razie niewykonania umowy na skutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada;
3. w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała, a jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi;
4. w razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada.

Należy jednak zauważyć, iż przepis art. 394 k.c. ma charakter dyspozytywny, a więc wskazane powyżej skutki dotyczące zadatku wystąpią tylko i wyłącznie wówczas, gdy strony w umowie nie postanowią inaczej. Tym samym strony umowy mogą wskazać inne okoliczności, w których np. zadatek będzie podlegał przepadkowi. Warto tez mieć na uwadze, iż przedmiotem zadatku mogą być nie tylko pieniądze, ale także rzeczy.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, iż zadatek może być zapłacony zarówno przy zawieraniu umowy jak i w późniejszym terminie, wskazanym przez strony w umowie, zarówno w formie gotówkowej jak i w postaci przelewu bankowego.

Polecane orzeczenia:

• wyrok SN z dnia 8 lutego 2008 r., I CSK 328/07, OSNC 2009, nr 4, poz. 60, Biul. SN 2008, nr 5, s. 6, M. Praw. 2009, nr 1, s. 43,

• wyrok SN z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 129/03, LEX nr 457759,

• wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2004 r., II CK 172/03, LEX nr 174163,

• wyrok SN z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 129/03, LEX nr 457759,

• wyrok SN z dnia 7 marca 1969 r., II CR 122/60, LEX nr 6468,

• wyrok SN z dnia 11 stycznia 2006 r., III CK 357/05, LEX nr 191155.

 

Autor: Anna Karczmarz

Photo credit: Mukumbura / Foter.com / CC BY-SA